Uszkodzenie trzustki wywołuje zaburzenie dwóch bardzo istotnych jej funkcji. Zaburzenie funkcji zewnątrzwydzielniczej trzustki prowadzi do znacznego pogorszenia trawienia spożytych pokarmów, szczególnie tłuszczów, co w konsekwencji doprowadza do biegunek tłuszczowych i niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K). Uszkodzenie funkcji wewnątrzwydzielniczej trzustki prowadzi do powstania cukrzycy wynikającej z braku lub zbyt małej liczby funkcjonujących komórek gruczołowych w tym narządzie. Zaburzenia poziomu glukozy we krwi w wyniku uszkodzenia trzustki może doprowadzać do groźnych dla życia stanów hipoglikemii (niedocukrzenia) oraz hiperglikemii (przecukrzenia). Dodatkowym aspektem żywieniowym uszkodzenia trzustki jest ból brzucha wywoływany przez spożywane posiłki (szczególnie tłuste), konsekwencją czego jest często świadome unikanie pokarmów, za czym idą spadek masy ciała oraz niedożywienie utrudniające leczenie.
Rola diety przy uszkodzeniu trzustki umiarkowanego stopnia polega na wyrównaniu niedoborów żywieniowych, ograniczeniu biegunek tłuszczowych i objawów bólowych oraz opanowaniu zaburzeń poziomu glukozy we krwi w celu zahamowania utraty masy ciała i usprawnienia leczenia.
Dieta powinna być lekkostrawna ze znacznym ograniczeniem spożycia tłuszczów i cukrów prostych, oraz nieco zwiększoną ilością łatwostrawnego białka.
• Jadać 5 – 7 małych objętościowo posiłków w ciągu dnia;
• Posiłki spożywać o regularnych porach z 2 – 3 godzinnymi przerwami;
• Pierwszy posiłek należy spożywać w ciągu pierwszej godziny po przebudzeniu;
• Ostatni posiłek należy spożywać około 2 – 3 godziny przed snem;
• Jadane potrawy powinny być lekkie i o wysokiej wartości odżywczej;
• Należy spożywać posiłki świeżo przygotowane (przyrządzane tego samego dnia);
• Spożywane posiłki powinny mieć temperaturę umiarkowaną (zbyt gorące i zbyt zimne mogą wywołać dolegliwości bólowe);
• Potrawy należy bardzo dokładnie żuć;
• Nie należy pić w trakcie posiłku;
• Należy wypijać co najmniej 1,5 litra płynów dziennie;
• Produkty zbożowe powinny być spożywane w małych jednorazowych porcjach dodawanych prawie do każdego posiłku;
• Dozwolone warzywa i owoce należy spożywać w kilku posiłkach w ciągu dnia;
• Powinno się spożywać 3 porcje chudego niesłodzonego nabiału dziennie;
• Należy spożywać co najmniej 3 porcje chudych ryb tygodniowo;
• Należy całkowicie wyeliminować z diety tłuste mięso i wędliny;
• Tłuszcze dobrej jakości (olej, oliwa z oliwek) należy spożywać w bardzo ograniczonych ilościach;
• Należy ograniczyć ostre przyprawy;
• Należy bezwzględnie unikać alkoholu;
• Warto suplementować dietę witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach (A, D, E, K) oraz witaminami z grupy B i kwasem foliowym;
• W zależności od stopnia uszkodzenia funkcji zewnątrzwydzielniczej trzustki, lekarz może zalecić zażywanie enzymów trzustkowych wraz z posiłkami;
• Każdego dnia należy uprawiać co najmniej 20 minut aktywności fizycznej o intensywności adekwatnej do stanu zdrowia i wydolności fizycznej.
| Grupa produktów | Zalecane | Przeciwwskazane |
| Produkty zbożowe | Pieczywo pszenne, graham, chrupkie pieczywo, płatki kukurydziane, płatki (pszenne, owsiane, żytnie), drobne kasze (kukurydziana, manna, jęczmienna, jaglana), ryż, drobny makaron, sucharki, mąka pszenna, otręby (pszenne, owsiane), chrupki kukurydziane | Chleb świeży, pieczywo razowe pełnoziarniste, grube makarony razowe, pieczywo francuskie, bułki maślane |
| Warzywa i owoce |
Ziemniaki gotowane, buraki, marchew, pietruszka, sałata, pomidory i ogórki obrane ze skórki, cukinia, bakłażan, kalafior, brokuły, szpinak, młoda fasolka szparagowa, banany, cytrusy (dobrze oczyszczone z błonek), jabłka, morele i brzoskwinie bez skórki, melony, przetwory owocowe niskosłodzone | Kapusta (biała, włoska, czerwona), cebula, grzyby, fasola, groch, soja, owoce drobnopestkowe (maliny, truskawki, jeżyny, porzeczki, agrest), śliwki, czereśnie, awokado, niedojrzałe owoce, ze skórką, przetwory owocowe wysokosłodzone |
| Mleko i produkty mleczne |
Chude mleko, jogurt odtłuszczony, kefir, maślanka, zsiadłe mleko, mleko acidofilne, sery twarogowe i homogenizowane chude i półtłuste | Tłuste mleko, śmietana, mleko kondensowane, sery twarogowe tłuste, sery żółte, pleśniowe, topione, ser typu feta |
| Jaja |
Jajka na miękko, omlet z białek, jajecznica na parze Uwaga: przy objawach nietolerancji należy znacznie ograniczyć lub odstawić żółtka jaj |
Jajka na twardo, sadzone, jajecznica na maśle, smalcu, boczku |
| Mięso i wędliny |
Kurczak lub indyk bez skóry, mięso z królika, cielęcina, chuda wołowina, dziczyzna, sarnina, konina, jagnięcina, wędliny drobiowe lub wieprzowe wysokiej klasy nie przerośnięte tłuszczem (np. szynka, polędwica), chude mięso w galarecie | Tłuste mięso wieprzowe, wołowe, kaczka, gęś, baranina, podroby (wątroba, serca, ozory, mózg), smażone mięsa w panierce, mielonka, pasztety, kiełbasy, salami, parówki, kaszanka, konserwy mięsne |
| Ryby i owoce morza |
Gotowane lub pieczone ryby chude (dorsz, halibut, mintaj, sola, flądra, morszczuk, pstrąg strumieniowy, lin, szczupak, sandacz, okoń), ryby w galarecie, raki | Ryby smażone lub panierowane, ryby tłuste (makrela, śledź, łosoś, sardynka, węgorz, pstrąg tęczowy), konserwy rybne w oleju, małże, krewetki, ostrygi, kawior, kraby |
| Tłuszcze | Oliwa z oliwek, olej rzepakowy, słonecznikowy, sojowy, kukurydziany, z pestek winogron, świeże masło i miękka margaryna w małych ilościach | Smalec, słonina, margaryny twarde, boczek, majonez |
| Orzechy i nasiona |
Kukurydza, odtłuszczone mielone siemię lniane, kiełki soczewicy i soi | Pestki dyni, słonecznika, sezamu, wszelkie orzechy, siemię lniane w ziarnach |
| Napoje | Woda niegazowana, słabe napary herbaty, herbatki owocowe i ziołowe, rozcieńczone soki owocowe lub warzywne, słaba kawa, koktajle mleczne |
Całkowity zakaz spożywania alkoholu!
Woda i napoje gazowane, mocne napary kawy ziarnistej |
| Przyprawy | Wszystkie łagodne i dobrze tolerowane przyprawy ziołowe i korzenne | Pieprz, ostra papryka, papryczka chilli, przyprawa curry, ocet |
| Desery i przekąski | Galaretki, budynie na chudym mleku, musy i przeciery owocowe, kisiele, sorbety, biszkopty, ciasto drożdżowe, miód naturalny | Kremy, lody kremowe, budynie na tłustym mleku, torty, desery z dodatkiem masła czy śmietany, sernik, czekolada, cukierki, batony, chałwa, ciasta kruche |
Gotowanie w wodzie, gotowanie na parze, duszenie bez uprzedniego obsmażania, pieczenie w folii, rękawie lub naczyniu żaroodpornym, potrawy w galarecie, rozdrobnione warzywa na surowo (według indywidualnej tolerancji)
Smażenie, szczególnie w panierkach, odsmażanie, duszenie w ciężkich sosach, zupy i wywary na tłustym mięsie, pieczenie z dodatkiem tłuszczu, okrasa do ziemniaków i potraw mącznych, potrawy z dodatkiem dużej ilości masła, śmietany czy jaj, duże jednorazowe porcje mięsa
Poniższy jadłospis uwzględnia zapotrzebowanie na składniki odżywcze mężczyzny w wieku 40 lat o niskiej aktywności fizycznej z nieznaczną niedowagą i przewlekłym zapaleniem trzustki.
Każdy powinien mieć indywidualnie ustalony plan żywieniowy uwzględniający jego stan zdrowotny, kondycję fizyczną, zapotrzebowanie na składniki odżywcze, płyny.
Poniższy jadłospis trzeba traktować tylko jako przykład diety, którą specjalista dietetyk doprecyzowuje podczas indywidualnego prowadzenia pacjenta.
Ilość kcal w poniższym jadłospisie wynosi 2600.
Kanapka z szynką z piersi indyka i świeżym ogórkiem, herbata czarna z syropem malinowym
Składniki:
4 kromki pieczywa mieszanego ze słonecznikiem, 4 plastry szynki z indyka, 2 łyżki *serka twarogowego do smarowania pieczywa, 9 grubych plasterków ogórka posypanych łyżką posiekanego koperku, łyżka syropu malinowego do herbaty
* Serek twarogowy do smarowania pieczywa można bez problemu dostać w każdym sklepie na dziale z nabiałem tuż przy twarogach. Nie należy jego mylić z serkiem topionym!
Twarożek ze szczypiorkiem z chlebem typu mieszanego, butelka (0,33 ml) soku jabłkowego
Składniki:
3 grube plastry sera twarogowego półtłustego, łyżka szczypiorku, 3 kromki chleba typu graham posmarowanego łyżeczką *margaryny typu miękkiego
* Margaryna typu miękkiego to taka, którą bez problemu zaraz po wyjęciu z lodówki można posmarować pieczywo . Uważaj aby nie była z dodatkiem masła albo tłuszczy utwardzanych.
Kurczak w płatkach owsianych , ryż brązowy i brokuły skropione cytryną, szklanka kompotu wiśniowego
Składniki:
½ piersi kurczaka (120g surowego mięsa), 2 łyżki jogurtu, 4 łyżki płatków owsianych, sól, pieprz, ulubione zioła, torebka ryżu brązowego (100 g), szklanka różyczek brokuła, 2 łyżeczki soku z cytryny
>> Włączyć piekarnik na 180 °C. Kurczaka oczyścić, umyć, osuszyć papierowym ręcznikiem, pokroić w podłużne paski. Posypać szczyptą soli, pieprzu i obtoczyć w jogurcie naturalnym, odstawić do lodówki na 30 minut. Kurczaka obtoczyć w płatkach. Blachę wyłożyć folia aluminiową, posmarować olejem rzepakowym. Kurczaka włożyć na blachę do rozgrzanego piekarnika. Piec 15-20 minut.
>> Ryż ugotować wg przepisu znajdującego się na opakowaniu.
>> Brokuł wrzucić na wrzącą posoloną wodę i gotować około 5-7 minut. Po wyjęciu z wody skropić sokiem z cytryny
Budyń śmietankowy z płatkami owsianymi i mrożonymi truskawkami
Składniki na 2 porcje:
Opakowanie budyniu śmietankowego , 2 szklanki mleka 1,5%, 2 łyżki płatków pszennych lub owsianych, szklanka mrożonych *truskawek
>> Truskawki wyjąć z zamrażarki i wrzucić do dwóch salaterek. Budyń zrobić wg przepisu znajdującego się na opakowaniu, gotować razem z płatkami. Ugotowany budyń wlać do salaterek z mrożonymi truskawkami.
* Zamiast truskawek można użyć innych owoców mrożonych np. mieszanki owoców leśnych
Zupa krem z pomidorów z makaronem, herbata owocowa z łyżką miodu pszczelego
Składniki:
¾ szklanki makaronu typu świderki, puszka pomidorów krojonych w puszcze, łyżeczka oliwy, łyżeczka koncentratu pomidorowego, sól, pieprz, szczypta cukru, łyżka serka twarogowego do smarowania pieczywa typu fromage, kilka listków świeżej *bazylii
>> Makaron ugotować wg przepisu znajdującego się na opakowaniu, po ugotowaniu odcedzić i polać oliwą z oliwek, aby się nie posklejał.
>> Pomidory z puszki wrzucić do garnka, dodać koncentrat pomidorowy, przyprawić solą, pieprzem i czekać aż nadmiar soku pomidorowego odparuje. Gotować do uzyskania konsystencji zupy krem. Wlać do talerza z makaronem, udekorować łyżką serka twarogowego do smarowania pieczywa/ jogurtu typu greckiego lub bałkańskiego i świeżą bazylią
*Świeżą bazylię można kupić w każdym większym supermarkecie na dziale warzyw i owoców
Lekarz Sądowy Od 20.04.2024 r. lek. med. Waldemar Rudnicki i
Badania kierowców Warszawa Mam uprawnienia do badania kandydatów na kierowców
NZOZ Medox to działający od 2008 roku prywatny, stacjonarny ośrodek
